تجسم اعمال ـ ترجمه بیان السعاده فى مقامات العباده سلطان محمد گنابادی«سلطانعلیشاه»

تجسم اعمال

فَکَیْفَ إِذا جَمَعْناهُمْ لِیَوْمٍ لا رَیْبَ فِیهِ وَ وُفِّیَتْ کُلُّ نَفْسٍ ما کَسَبَتْ وَ هُمْ لا یُظْلَمُونَ (۲۵)

بدان که نفوس بشرى با هر فعلیّتى از اعمال بدنى و ریاضتهاى نفسى فعلیّتى را کسب مى‏کند که آن فعلیّت على رغم آنچه بعضى گمان کرده ‏اند کیفیّت عرضى نیست، بلکه آن کیفیّت طبق آنچه که در فلسفه از حرکات جوهرى تحقیق شده است شأنى از شئون نفس است. و شأن آن کیفیّت (حرکت جوهرى) این است که پس از برداشته شدن حجابهاى طبیعت، به سبب مرگ اختیارى یا اضطرارى براى نفس باقى مى‏ماند، بدین گونه که آن کیفیّت به صورت مجسم ظاهر شده، تمثّل پیدا مى‏کند به‏ وسیله صورتى که موافق و مملوک نفس باشد، و همین معنى تجسّم اعمال است، و خداوند در صورتى که آن اعمال نیک باشد بر طبق آن صورت بر صاحب آن اعمال تفضل مى‏کند. و یا اینکه بر طبق آن صورت (اگر بد باشد) عذابش را دو یا چند برابر مى‏کند و این امر بر طبق اختلافى است که در کسب اعمال او وجود دارد. لذا یکى از معانى دو بهشت (جنتان) همانست که ذکر شد. و از این رو خداى تعالى: مى‏فرماید: وَ لِمَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ جَنَّتانِ‏[۱۰] (براى کسى که از مقام پروردگارش بترسد، دو بهشت است). و معنى دیگر آن که نقل کرده ‏اند کاملا ضعیف است.

لذا مى‏فرماید: وَ لکِنْ لا تَعْلَمُونَ‏ (امّا شما نمى‏ دانید).

ترجمه تفسیر بیان السعاده فى مقامات العباده، ج‏۳، آل عمران آیه ۲۵