معانی کتب در قرآن کشف الاسرار و عده الأبرار

و بدان که «کتب» در قرآن بر چهار وجه آید:

یکى بمعنى فرض و واجب، چنان که در سوره البقره گفت: کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِصاصُ‏، کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ‏، کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِتالُ‏ اى فرض علیکم ذلک.

همانست که درین موضع گفت: کَتَبَ عَلى‏ نَفْسِهِ الرَّحْمَهَ اى فرض و اوجب، و در سوره النساء گفت: لِمَ کَتَبْتَ عَلَیْنَا الْقِتالَ‏؟ اى فرضت و اوجبت.

وجه دوم: «کتب» بمعنى «قضى»، چنان که در سوره المجادله گفت: کَتَبَ اللَّهُ لَأَغْلِبَنَ‏. همانست که در سوره الحج گفت: کُتِبَ عَلَیْهِ أَنَّهُ مَنْ تَوَلَّاهُ‏، و در آل عمران گفت: لَبَرَزَ الَّذِینَ کُتِبَ عَلَیْهِمُ الْقَتْلُ‏، و در سوره التوبه گفت: لَنْ یُصِیبَنا إِلَّا ما کَتَبَ اللَّهُ لَنا اى قضى اللَّه لنا.

وجه سوم: «کتب» بمعنى «جعل»، چنان که در سوره المجادله گفت: أُولئِکَ کَتَبَ فِی قُلُوبِهِمُ الْإِیمانَ‏ یعنى جعل فى قلوبهم الایمان، و در آل عمران و در سوره المائده گفت: فَاکْتُبْنا مَعَ الشَّاهِدِینَ‏ اى فاجعلنا مع الشاهدین، و در سوره الاعراف گفت:فَسَأَکْتُبُها لِلَّذِینَ یَتَّقُونَ‏ اى اجعلها.

وجه چهارم: بمعنى امر، و ذلک فى قوله: ادْخُلُوا الْأَرْضَ الْمُقَدَّسَهَ الَّتِی کَتَبَ اللَّهُ لَکُمْ‏ اى امرکم اللَّه ان تدخلوها. و جمله این معانى متفرع است بر آن اصل که رب العالمین در لوح محفوظ نبشت، و مصطفى (ص) گفت:«لما قضى اللَّه الخلق کتب فى کتاب فهو عنده فوق العرش: ان رحمتى سبقت غضبى».

و قال مجاهد: اول ما کتبه اللَّه عز و جل فى اللوح کتب فى صدره ان لا اله الا اللَّه، محمد عبد اللَّه و رسوله، فمن آمن باللّه و صدق بوعده و اتبع رسوله ادخله الجنه.

 

کشف الأسرار و عده الأبرار رشید الدین میبدى سوره الانعام‏ آیه ۶-۱۳