آخرین آیه نازل شده بر حضرت رسول اکرم صل الله علیه وآله

بیان آیه ۲۸۱

شأن نزول:

این آخرین آیه‏اى است که از قرآن نازل گشت و جبرئیل گفت: او را آیه ۲۸۱ از سوره بقره قرار ده (ابن عباس- سدى) مفسرین مى‏گویند: وقتى که آیه‏ «إِنَّکَ مَیِّتٌ‏ وَ إِنَّهُمْ مَیِّتُونَ»[۱۰] (تو اى پیغمبر مى‏میرى و آنها نیز خواهند مرد) نازل گشت رسول اکرم فرمود اى کاش میدانستم این مطلب (مردن من) کى خواهد بود سپس سوره‏ «إِذا جاءَ نَصْرُ اللَّهِ …» نازل شد رسول اکرم (ص) فاصله بین تکبیر و قرائت ساکت شده میفرمود «سبحان اللَّه و بحمده استغفر اللَّه و اتوب الیه»

سپس بحضرت عرض کردند شما پیش از این، این جمله را نمیفرمودید؟ فرمود خبر مرگ من داده شد (یعنى معلوم گشت که چه وقت خواهم مرد) سپس آن حضرت گریه سختى کرد عرض کردند یا رسول اللَّه براى مرگ گریه مى‏کنید در صورتى که خداوند گناه گذشته و آینده شما را بخشیده است فرمود چگونه است خوف مرگ؟ تنگى قبر؟ تاریکى آن؟ و چگونه است قیامت و وحشت‏هاى قیامت؟

بعد از آن، رسول اکرم (ص) مدت یک سال زنده ماند تا این که آیه‏ «لَقَدْ جاءَکُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِکُمْ عَزِیزٌ عَلَیْهِ ما عَنِتُّمْ»[۱۱] (پیغمبرى از خود شما آمد که از فقر و هلاکت شما در سختى بود) نازل گشت و این آخرین سوره‏اى بود که بطور کامل بر آن حضرت فرود آمد. بعد از آن پیغمبر (ص) شش ماه زنده بود تا براى حجه الوداع بطرف مکه حرکت کرد در میان راه این آیه‏ «یَسْتَفْتُونَکَ فِی النِّساءِ قُلِ اللَّهُ یُفْتِیکُمْ»[۱۲] (در مورد زنها از تو سؤال مى‏کنند بگو خدا براى شما بیان مى‏کند) نازل شد و این آیه‏ را آیه «صیف» نامیدند و چون آن حضرت در عرفه بود آیه‏ «الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ»[۱۳] (امروز دین شما را کامل کردم) نازل گشت بعد از آن، رسول اکرم ۸۱ روز زنده بود که آیات ربا نازل شد و بدنبال آن آیه‏ «وَ اتَّقُوا یَوْماً تُرْجَعُونَ فِیهِ إِلَى اللَّهِ» فرود آمد و این آخرین آیه‏اى است که از آسمان نازل شد سپس آن حضرت ۲۱ روز زنده بود و ابن جریح مى‏گوید: بعد از آن ۹ شب زنده بود و سعید بن جبیر و مقاتل گفته‏اند: هفت شب زنده بود و در روز دوشنبه ۲۸ ربیع الاول، اول طلوع آفتاب رحلت فرمود.

ولى اصحاب ما (شیعه) نقل کرده‏اند که آن حضرت در روز ۲۸ ماه صفر از دنیا رفت که سنه ۱۱ هجرت و اولین سال پادشاهى اردشیر از فرزندان انوشیروان بود.

 

ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن فضل بن حسن طبرسی سوره البقره آیه۲۷۴–۲۸۴