شرک آوردن به خدا به سبب اذن و برهان او -ترجمه بیان السعاده فى مقامات العباده سلطان محمد گنابادی«سلطانعلیشاه»

تحقیق شرک آوردن به خدا به سبب اذن و برهان او

[سوره آل ‏عمران (۳): آیه ۱۵۱]

سَنُلْقِی فِی قُلُوبِ الَّذِینَ کَفَرُوا الرُّعْبَ بِما أَشْرَکُوا بِاللَّهِ ما لَمْ یُنَزِّلْ بِهِ سُلْطاناً وَ مَأْواهُمُ النَّارُ وَ بِئْسَ مَثْوَى الظَّالِمِینَ (۱۵۱)

بدان که انسان غیر از معصومین علیه السّلام از اوان کودکى تا اوایل سن تمیز و بلوغ از نظر حال و اعتقاد کافر محض است. و آنگاه که بالغ مى‏شود اگر توفیق او را کمک کند و به اطاعت از نبىّ وقتش جذب شده و اعتقاد به توحید پیدا کند، در این صورت از نظر اعتقاد مسلمان و موحّد مى‏شود، ولى از نظر حال کافر است، زیرا او در این حالت در دار کثرت و مقام نفس است که جز کثرتها چیزى نمى‏بیند، و در فاعلها یک فاعل وحدانى را متذکّر نمى‏شود، بلکه اصولا معتقد به فاعل وحدانى نیست.

پس اگر توفیق او را یارى کرد و از دار کثرت به سراى وحدت رسید- که همان دار قلب و ایمان است- جذب شد؛ در این صورت اگر با بیعت خاصّ ولوى بیعت نمود، و ایمان داخل قلبش گردید، و از دار حرب که همان دار نفس و دار کفر است به شهر قلب که شهر امن وامان و ایمان است هجرت نمود، چه بسا در این هنگام از کفر قالى خارج شده و به شرک حالى، سپس شهودى و سپس عیانى مى‏رسد، تا جایى که از دار شرک خارج شده و به دار توحید وارد مى‏شود. به نحوى که در وجود جز خدا چیزى نمى‏بیند، و معنى «لا حول و لا قوّه الّا باللّه» را، و سپس معنى «لا إله الّا اللّه» را تحصیل مى‏کند. در اینجاست که از شرک خارج شده و موحّد مى‏شود. پس انسان مادام که در دار کفر و شرک است از شرک آوردن به خدا در وجود و طاعت خارج نمى‏شود، زیرا اگر او انسانى را اطاعت نکند، هواى خود و شیطان را پیروى مى‏کند.

پس آنچه را که به سبب آن به خدا شرک آورده اگر خداوند در صحّت شریک قرار دادن دلیل و برهان نازل فرموده باشد، در آن حال مشرک از راه شرک آوردن موحّد مى‏شود، و شرک آوردن او مأذون است و داراى پاداش و اجر ولى اگر در شرک آوردن، خداوند دلیل و برهان نازل نکرده باشد، شرک آوردن، او کفر و مورد نهى و موجب عقوبت اخروى مى‏شود.

پس مفهوم مخالف قول خداى تعالى: بِما أَشْرَکُوا بِاللَّهِ ما لَمْ یُنَزِّلْ بِهِ سُلْطاناً مفید این معنى است که اگر شرک به خدا از ناحیه دلیل و برهانى باشد که خداوند آن را نازل فرموده مذموم نیست.

این‏گونه شرک آوردن در اخبار، است به شرک آوردن به ولایت و على (ع) تفسیر شده است، و این بدان جهت است که الوهیّت با ولایت نمودار، و خدا به سبب على (ع) ظاهر مى‏شود.

 

ترجمه تفسیر بیان السعاده فى مقامات العباده، ج‏۳، آل ‏عمران آیه ۱۵۱