موت و میّت در قرآن کشف الاسرار و عده الأبرار

و گفته ‏اند: موت و میّت در قرآن بر پنج وجه آید: یکى بمعنى نطفه که هنوز در بند خلقت صورت نیامده، چنان که در سوره البقره گفت: وَ کُنْتُمْ أَمْواتاً فَأَحْیاکُمْ‏ یعنى نطفا لم تخلقوا فخلقکم، و جعل فیکم الارواح.

نظیرش در سوره حم المؤمن گفت: أَمَتَّنَا اثْنَتَیْنِ‏ یعنى بالاولى انّا کنا نطفا فخلقتنا، و در سوره آل عمران گفت: وَ تُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَیِ‏ یعنى النطفه و هى میته، و نظیره فى یونس و فى الروم.

وجه دوم موت بمعنى ضلالت، چنان که درین موضع گفت «أَ وَ مَنْ کانَ مَیْتاً» یعنى ضالّا عن الهدى فهدیناهم. همانست که در سوره الملائکه گفت: وَ ما یَسْتَوِی الْأَحْیاءُ وَ لَا الْأَمْواتُ‏، و در سوره النمل گفت: فَإِنَّکَ لا تُسْمِعُ الْمَوْتى‏، و نظیره فى الانبیاء.

وجه سوم موت است بمعنى قحط و جدوبت زمین و نارستن نبات، چنان که در سوره الاعراف گفت: فَسُقْناهُ إِلى‏ بَلَدٍ مَیِّتٍ‏ یعنى الارض التی لیس فیها نبات. نظیره فى الملائکه و فى سوره یس.

وجه چهارم موت است بمعنى زهوق روح بر سبیل عقوبت پیش از استیفاء رزق خویش در دنیا، چنان که قوم موسى را افتاد. رب العزه میگوید: ثُمَّ بَعَثْناکُمْ مِنْ بَعْدِ مَوْتِکُمْ‏. همانست که گفت: وَ هُمْ أُلُوفٌ حَذَرَ الْمَوْتِ‏، فَقالَ لَهُمُ اللَّهُ مُوتُوا ثُمَّ أَحْیاهُمْ‏.

وجه پنجم حقیقت موتست به اجل خویش، چنان که گفت: إِنَّکَ مَیِّتٌ وَ إِنَّهُمْ مَیِّتُونَ‏، کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَهُ الْمَوْتِ‏، و نظایر این در قرآن فراوان است.

کشف الأسرار و عده الأبرار رشید الدین میبدى سوره الانعام‏ آیه ۱۲۰-۱۲۷