بیان اتّصال به ملکوت علیا و سفلى ترجمه بیان السعاده فى مقامات العباده سلطان محمد گنابادی«سلطان علیشاه»
بدان که در گذشته این مطلب تکرار شده که عالم طبیعت بین دو ملکوت علیا و سفلى واقع است، عالم جنّ مانند عالم ملایکه محیط به دنیا و مىتواند در دنیا تصرّف کند، در این مورد فرقى بین جنّ و ملایکه نیست و لذا حال ابلیس بر ملایکه مشتبه شد و گمان کردند که ابلیس از آنان است.
و هر کس به نفس خویش ریاضت دهد و خوردن و آشامیدن و خواب و سخن او اندک باشد و از خلق کناره گیرى کند، اگر این معنا به سبب امر امرکنندهى الهى باشد به عالم ملایکه متّصل مى شود و در حیطهى آگاهى بر چیزى که بشر بر آن مى تواند اطّلاع حاصل کند.
و نیز در تصرّف بر عناصر، شبیه به ملایکه مى گردد و در عناصر و موالید آن هر طور که بخواهد تصرّف مى کند، اعیان و اشیا را از وجود خود دگرگون مىکند.
علاوه بر آن ملایکه نیز به او خبر مىدهند، او را در علم و آگاهى به چیزى که قدرت علم به آن را ندارد و در تصرّف به آن یارى مىکنند.
اگر ریاضت او به امر آمر الهى نباشد، یا به امر آمر الهى باشد ولى از تحت امر او خارج باشد و در ریاضت و مشاهده اش مستبدّ به رأى باشد.
اعمّ از آنکه تحت امر آمر شیطانى باشد یا نباشد و اعمّ از آنکه ریاضت او به طریق شرایع و طبق قانون نوامیس الهى باشد یا چنین نباشد چنین شخصى حتما به عالم جنّ و شیاطین متّصل شده و در احاطه و تصرّف شبیه آنها قرار مىگیرد و توانایى بر چیزى پیدا مىکند که دیگران توانایى آن را ندارند و آگاهى بر چیزى مىیابد که دیگران ندارند و او کسى را عبادت و پرستش مىکند که در عالم مشهود او تصرّف مىکند به گمان اینکه او خداست، یا ملایکه بزرگى از ملایکهى خداست و عبادت او را عبادت ملایکه مىنامد.
و روى همین جهت بود که ملایکه عبادت مشرکین نسبت به خودشان را انکار کردند، پرستش جنّ را براى آنها اثبات نمودند.
و نیز بدان که هر عبادت کننده غیر خدا عبادت غیر خدا را نمى کند مگر با عبادت معنوى شیطان، خواه معبود غیر خدا ملایکه باشند یا غیر آنها از جماد، نبات، حیوان، انسان، جنّ و شیطان.
پس عبادت کننده غیر خدا اوّلا شیطان را عبادت مى کند، به سبب عبادت شیطان، غیر خدا را عبادت مى کند، پس او در حقیقت در عبادت غیر خدا شیطان را عبادت مى کند، نه معبود خود را، زیرا اگر شیطان نبود آن معبود را عبادت نمى کرد.
فَالْیَوْمَ لا یَمْلِکُ لفظ «فاء» براى ترتیب در اخبار یا جزاء شرط مقدّر است، اگر امروز معبودها عبادت، عبادتکنندگان را انکار مىکنند و هر یک در کار خود متحیّر و مضطرب و در نهایت اضطراب و تشویش است پس امروز هیچ یک براى دیگرى مالک نفع و ضرر نیست.
بَعْضُکُمْ لِبَعْضٍ نَفْعاً وَ لا ضَرًّا زیرا همه کارها در آن روز به دست خداست به خلاف روز دنیا که ممکن است توهّم شود که بعضى قدرت بر نفع و ضرر بعضى دیگر را دارند.
و خطاب به ملایکه و عبادت کنندگان آنها یا به مطلق عبادت کنندگان و معبودها، یا به مطلق رؤسا و مرئوسین، یا به اجنّه و عبادت کنندگان آنهاست.
وَ نَقُولُ لِلَّذِینَ ظَلَمُوا کسانى که ظلم و ستم کردند از فالیوم معبودها و متاعها و یعنى معبودها و متاعهایى که معبود و متاع بودن آنان با اذن و اجازه از جانب خدا نبوده و اطاعتکنندگان یعنى کسانى که عبادت و اطاعت و شرک آوردن آنها با اذن و اجازه از جانب خدا نبوده است.
ترجمه بیان السعاده فى مقامات العباده سلطان محمد گنابادی«سلطان علیشاه» سوره سبا ۲۹-۵۴