ذکر- ترجمه بیان السعاده فى مقامات العباده سلطان محمد گنابادی«سلطانعلیشاه»

الَّذِینَ یَذْکُرُونَ اللَّهَ

و این آیه دلالت مى‏کند بر اینکه ذکر خدا در هر حال خوب است، و شایسته است که در هر حال ذکر خدا بشود.

و در خبرى است که اشکالى ندارد که ذکر خدا بکنى در حالى که بول مى‏کنى. و در خبرى از نبى صلّى اللّه علیه و آله است: کسى که دوست دارد در باغهاى بهشت بچرخد همواره به ذکر حقّ مى ‏پردازد.

در خبر دیگرى است: ذکرکننده خدا در بین غافلها، مانند مجاهدى در بین جنگجویان با دشمنان خداست.

و در خبر دیگرى از نبى صلّى اللّه علیه و آله است که خداوند تعالى مى‏گوید:

«مادام که بنده ‏ام ذکر مرا گوید و لب‏هایش با ذکر من حرکت کند من با او هستم».

و در خبر دیگرى است: فرزند آدم عملى انجام نداد که نجات‏ دهنده‏تر از ذکر خدا باشد. گفتند: یا رسول اللّه حتّى جهاد در راه خدا به ذکر نمى‏ رسد؟ فرمود: نه جهاد در راه خدا به ذکر مى‏رسد، و نه زدن شمشیر تا جایى که شمشیر چند قطعه شود، یا آن‏قدر با شمشیر بزنى تا خرد شود. این جمله را سه بار تکرار کرد.

در حدیث قدسى است: اى موسى اگر هفت آسمان و ساکنین آن و هفت زمین در یک کفه ترازو، و «لا إله الّا اللّه» در کفه دیگر قرار بگیرد، کفه «لا إله الّا اللّه» سنگین‏تر مى‏شود. در حدیث قدسى دیگرى است: هرگاه اشتغال به من بر بنده ‏ام غلبه کند، همّت و لذّت او را در ذکر خودم قرار مى‏دهم، و هرگاه همّت و لذّت او را در ذکرم قرار دادم او عاشق من است و من عاشق او، و هرگاه من عاشق او شدم حجاب بین من و او را بر مى‏ دارم، او سهو نمى‏کند آنگاه که مردم سهو کنند، کلام آنان کلام انبیاست، آنان ابدال حقیقى هستند، و آنان کسانى هستند که هرگاه من به اهل زمین عقوبت یا عذابى را اراده کنم آنها را یاد آورى مى‏کنم و به سبب وجود آنان عذاب را از آنها برمى ‏گردانم.

در حدیث قدسى دیگرى است: هر بنده ‏اى که بر قلبش مطّلع شدم و دیدم که تمسّک به ذکر من بر او غالب است، متصدّى سیاست او، و همنشین و هم سخن با او مى‏شوم.

و به امیر المؤمنین (ع) نسبت داده شده است که فرمود: خداوند بر بندگان ذاکرش در وقت ذکر، وقت تلاوت قرآن تجلّى مى‏کند بدون اینکه او را ببینند، و خداوند خودش را به آنان نشان مى‏دهد بدون اینکه بر آنان تجلّى کند، زیرا خداوند عزیزتر از آن است که دیده شود. و ظاهرتر از آن است که مخفى شود. پس متفرّد به خداى تعالى شوید و با ذکر او انس بگیرید. به امیر المؤمنین (ع) در مورد این آیه نسبت داده شده که فرمود: شخص سالم در حال ایستاده نماز مى‏خواند، و مریض در حال نشسته، و کسانى بر پهلو خوابیده نماز مى‏خوانند که ضعیف‏تر از مریضى باشند که نشسته نماز مى‏ خواند.

ترجمه تفسیر بیان السعاده فى مقامات العباده، ج‏۳، آل عمران ۱۹۱