ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن فضل بن حسن طبرسی سوره الصافّات‏ ۳۱ الی ۴۰

[سوره الصافات (۳۷): آیات ۳۱ تا ۴۰]

فَحَقَّ عَلَیْنا قَوْلُ رَبِّنا إِنَّا لَذائِقُونَ (۳۱)

فَأَغْوَیْناکُمْ إِنَّا کُنَّا غاوِینَ (۳۲)

فَإِنَّهُمْ یَوْمَئِذٍ فِی الْعَذابِ مُشْتَرِکُونَ (۳۳)

إِنَّا کَذلِکَ نَفْعَلُ بِالْمُجْرِمِینَ (۳۴)

إِنَّهُمْ کانُوا إِذا قِیلَ لَهُمْ لا إِلهَ إِلاَّ اللَّهُ یَسْتَکْبِرُونَ (۳۵)

وَ یَقُولُونَ أَ إِنَّا لَتارِکُوا آلِهَتِنا لِشاعِرٍ مَجْنُونٍ (۳۶)

بَلْ جاءَ بِالْحَقِّ وَ صَدَّقَ الْمُرْسَلِینَ (۳۷)

إِنَّکُمْ لَذائِقُوا الْعَذابِ الْأَلِیمِ (۳۸)

وَ ما تُجْزَوْنَ إِلاَّ ما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ (۳۹)

إِلاَّ عِبادَ اللَّهِ الْمُخْلَصِینَ (۴۰)

ترجمه:

۳۱- پس گفتار پروردگارمان بر ما راست آمد زیرا که ما چشنده ‏ایم.

۳۲- پس شما را گمراه ساختیم زیرا که خود گمراه بودیم.

۳۳- در نتیجه آن روز ایشان همه در عذاب شریکند.

۳۴- البتّه ما با گنهکاران همچنین میکنیم.

۳۵- زیرا که ایشان چنین بودند زمانى که بایشان میگفتند که کلمه توحید را بر زبان رانید تکبّر میورزیدید.

۳۶- و میگفتند آیا براى سخن شاعرى دیوانه خدایان خویش را رها کنیم.

۳۷- بلکه محمد” ص” حق را آورد و پیغمبران را تصدیق کرد.

۳۸- البتّه شما مشرکان شکنجه دردناک را خواهید چشید.

۳۹- و شما را جز در مقابل آنچه میکردید جزا نمیدهد.

۴۰- مگر بندگان خدا که پاکانند.

تفسیر:

تمام این آیات حکایت از کفّاریست که گفتند و نیست ما را بر شما سلطه و غلبه سپس گفتند: فَحَقَّ عَلَیْنا قَوْلُ رَبِّنا یعنى لازم شد بر ما قول پروردگارمان به اینکه ما ایمان نمى ‏آوریم و بر کفر خواهیم مرد یا واجب شد بر ما عذابى که آن را مستحق شدیم بر کفر و فریبمان‏ إِنَّا لَذائِقُونَ‏ بدرستى که ما چشنده عذاب هستیم یعنى ما آن را احساس میکنیم چنانچه احساس طعام را بسبب ذائقه و چشیدن مینمائیم سپس اعتراف میکنند به اینکه ایشان اغوا کردند آنان را به آنکه گفتند فَأَغْوَیْناکُمْ‏ یعنى ما ایشان را از حق گمراه کردیم و به باطل‏ دعوت نمودیم‏ إِنَّا کُنَّا غاوِینَ‏ یعنى ما داخل در گمراهى و فریب دادن بودیم.

و بعضى گفته ‏اند: یعنى ما شما را ناامید کردیم ما البتّه از ناامیدها بودیم‏ فَإِنَّهُمْ یَوْمَئِذٍ یعنى بدرستى که ایشان در این روز فِی الْعَذابِ مُشْتَرِکُونَ‏ در عذاب و شکنجه مشترک هستیم، و اشتراک ایشان اجتماع آنهاست در عذاب، و مقصود اینکه این تخاصم و دشمنى سودى بحالشان ندارد هر گاه پیروان و مریدان با مردان و متبوعین خود در آتش تمامى جمع شوند پیروان بسبب پذیرفتن کفر و مردان بوسیله دعوت بکفر کردن و فریب کاریشان. إِنَّا کَذلِکَ نَفْعَلُ بِالْمُجْرِمِینَ‏ ابن عباس گوید: یعنى آنهایى که براى خدا انبازها و شریکها قرار دادند.

و بعضى گفته ‏اند: یعنى ما مانند آنچه با این گروه کردیم با گنه‏کاران- خواهیم نمود، سپس خداوند سبحان بیان نمود که او ایشان را براى خاطر این کار عذاب نمود.

إِنَّهُمْ کانُوا إِذا قِیلَ لَهُمْ لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ یَسْتَکْبِرُونَ‏ که هر گاه به ایشان گفته میشود خدایى جز خداى جهان نیست آنها سرکشى میکردند از قبول توحید. وَ یَقُولُونَ أَ إِنَّا لَتارِکُوا آلِهَتِنا لِشاعِرٍ مَجْنُونٍ‏ و میگفتند آیا ما براى سخن شاعرى دیوانه خدایان خود را واگذاریم.

ابى مسلم گوید: یعنى از این سخن ناراحت میشوند و اهانت میکنند به پیامبرى که ایشان را بتوحید میخواند، و میگویند ما پرستش بتها را براى گفته شاعرى دیوانه یعنى پیغمبر (ص) که ما را بخلاف عبادت بتها دعوت میکند رها نمیکنیم، پس خداوند این گفته ایشان را بر آنها رد کرد، و آنان را تکذیب‏ نمود به اینکه گفت: بَلْ جاءَ بِالْحَقِ‏ یعنى او شاعر و دیوانه نیست بلکه او چیزى آورده از دین حق و قرآن که عقلها آن را مى‏پذیرد. وَ صَدَّقَ الْمُرْسَلِینَ‏ یعنى آنچه که پیامبران از بشارتهایشان بدین اسلام و قرآن درست آوردند حق و راست است.

و بعضى گفته‏ اند: یعنى تصدیق رسالت و پیامبرى ایشان را به اینکه آورد به مانند آنچه که آنها آوردند از دعوت بتوحید و بعضى هم گفته‏ اند: یعنى تصدیق رسالت و پیامبرى ایشان را نمود، سپس کفّار را خطاب نموده و گفت:

(إِنَّکُمْ) البتّه شما اى گروه مشرکان‏ لَذائِقُوا الْعَذابِ الْأَلِیمِ‏ هر آینده چشنده عذاب دردناک هستید بر کفرتان و بر اینکه نسبت شاعرى و دیوانگى بپیامبر دادید. وَ ما تُجْزَوْنَ إِلَّا ما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ‏ و پاداش داده نمیشوید مگر آنچه را که کرده‏اید یعنى بر حسب و اندازه اعمالتان، سپس جدا نمود از گروه مخاطبین عذاب شده و گفت:

إِلَّا عِبادَ اللَّهِ الْمُخْلَصِینَ‏ مگر بندگان پاک خدا که عبادت را براى جدا خالص نموده و او را در تمام اوامر اطاعت کردند، پس ایشان عذاب را احساس نمى‏کنند، بلکه نائل بثواب میشوند.

ترجمه تفسیر مجمع البیان، ج‏۲۰