ساخت کشتی نوح وطوفان کشف الأسرار و عده الأبرار
قوله تعالى: وَ اصْنَعِ الْفُلْکَ بِأَعْیُنِنا اى- اعمل السفینه بِأَعْیُنِنا اى بمرئى منّا و بمنظر منّا. و قیل: على اعیننا کقوله: وَ لِتُصْنَعَ عَلى عَیْنِی یقال: ما زال فلان بعینى حتى و اراه عنّى الجدار، و درین آیت «اعین» گفت و در جاى دیگر در قرآن بِأَعْیُنِنا و آن بمعنى عینین است، بو موسى اشعرى گوید: که مصطفى (ص) گفت:
«الاثنان فما فوقهما جماعه
و این در عربیت سائر است و سائغ وَ وَحْیِنا یعنى- على ما اوحینا الیک من صفتها و ذلک انّه لم یدر کیف یصنع فاوحى اللَّه الیه ان اصنعه مثل جوجوء الطائر لیشقّ الماء. و قیل: بوحینا الیک ان اصنعها وَ لا تُخاطِبْنِی فِی الَّذِینَ ظَلَمُوا اى- لا تراجعنى فى امهالهم نهى ان یشفع لهم، إِنَّهُمْ مُغْرَقُونَ بالطوفان، و قیل: المراد بقوله: فِی الَّذِینَ ظَلَمُوا زوجته واغله و ابنه کنعان. ابن عباس گفت: جبرئیل آمد و تخم ساج آورد و گفت این را بکار تا درخت روید و از آن کشتى ساز پس چون آن درخت برآمد و ببالید و ببرید و خشک گشت مزدوران را بدست یارى گرفت تا آن کشتى بساختند هزار و دویست گز طول آن بود و ششصد گز عرض آن و سى گز ارتفاع آن. و قیل:
کان طولها ثلاثمائه ذراع و عرضها خمسین ذراعا و بابها فى عرضها. بدانکه سه طبقه ساخت: طبقه علیا مردمان را و طبقه وسطى چهارپایان و مرغان را و طبقه سفلى وحوش و سباع و هوام را. و از ابتداى درخت کشتن تا پرداختن کشتى صد سال در آن شد، اما کشتى بدو سال بپرداخت.
مفسّران گفتند: شش ماه نوح و اصحاب وى در کشتى بودند دهم رجب در کشتى بودند، و روز عاشورا از کشتى فرو آمدند، و درستتر آنست که هفت ماه در کشتى بودند و ارتفاع آب در زمین چندان بود که بهمه کوههاى عالم سى گز آب بر گذشته بود و بروایتى پانزده گز، و روى انّه کان لامراه صبىّ صغیر و کانت تحبّه فحملته الى الجبل وقت الغرق فلمّا غشیها الماء، رفعته فوق صدرها ثم فوق منکبها ثمّ شالت به نحو السّماء بیدیها فلمّا ألجمها الماء طرحته فقال اللَّه ل: نوح:
لو رحمت احدا لرحمت المرأه و ابنها. و قیل: رکب نوح السّفینه فى اوّل یوم من رجب فمرّت بالبیت و طاف به سبعا و قد رفعه اللَّه من الغرق و جرت السّفینه بهم الى یوم النحر وَ اسْتَوَتْ عَلَى الْجُودِیِ یوم النحر[۱] فمکثت علیه شهرا حتى جفّت الارض و خرجوا منها یوم عاشوراء فصام نوح و من معه شکرا للَّه عزّ و جل.
(۱)- یوم النحر دهم ذیحجّه (منتهى الارب).
کشف الأسرار و عده الأبرار، ج۴ سوره هود ۳۷