اقسام شرک کشف الاسرار و عده الأبرار

شرک اکبر آنست که کردگار عظیم و صانع قدیم را جلّ جلاله شریک و انباز گویند، یا او را نظیر و همتا دانند، یا بچیزى از خلق وى ماننده کنند، هر که این گوید نه خداى را پرستنده است، که او بت را خواننده است! و بحقیقت از دین هدى بازمانده!

اعتقاد درست و دین پاک آنست که خداى جهانیان، و آفریدگار همگان را پاک و منزّه دانى از جفت و فرزند و انباز، نه خود زاد، و نه کس او را زاد، از حدوث و تغیّر و ولادت آزاد، مقدّس از عیب و عجز و نیاز، در صفت پاک، و در صنع زیبا، و در گفت‏ شیرین، و در مهر تمام. در صفت از عیب پاک، و در کرد از لغو پاک، و در گفت از سهو پاک، و در مهر از ریب پاک.

خدایى که از اوهام بیرون، و کس نداند که چون! خدایى را سزا، و بخدا کارى دانا، وز عیبها جدا، در ذات و صفات بیهمتا. هر که این اعتقاد گرفت از شرک اکبر برست، و با اصل ایمان پیوست.

امّا شرک اصغر دو قسم است دو گروه را: مؤمنان را ریا است در عمل، و ترک اخلاص در آن، و عارفان را التفاتست با عمل و طلب خلاص بآن. امّا اثر آن در مؤمنان آنست که از ایمان ایشان بکاهد، و در یقین ایشان خلل آرد، و در روشنایى بایشان فرو بندد. مصطفى (ص) گفت: سخت میترسیم بر امّت خویش از شرک کهن.

گفتند: یا رسول اللَّه شرک کهن کدام است؟ گفت: آنکه عمل کند، و در عمل وى ریا بود. شداد اوس گفت: رسول خداى را دیدم که میگریست.

گفتم: یا رسول اللَّه چرا میگریى؟ گفت: میترسم از امّت خویش اگر شرک آرند، نه آن که بت پرستند، یا آفتاب و ماه پرستند، لکن عبادت بریا کنند، و خلق را با حق در آن عمل انباز کنند، و اللَّه میگوید:أنا اغنى الشرکاء عن الشرک، فمن عمل عملا اشرک فیه غیرى فأنا عنه برى‏ء، و هو الذى اشرک.

کشف الاسرار و عده الأبرار